Αξελός

Γιάννη Τζαβάρα ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΣΕ ΝΕΟΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΣ Κώστας Αξελός (1924-2010) Τελευταία ενημέρωση του Αφιερώματος: Μάρτιος 2016 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Ι. Βιογραφικά ΙΙ. Δημοσιεύματα ΙΙΙ. Κείμενα για τον Κωστα Αξελο

Ι. Βιογραφικά

Ο Κώστας Αξελός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1924 ως γιος μεσοαστικής οικογένειας (ο πατέρας του ήταν γιατρός). Ξεκίνησε πολιτική δράση κατά τη γερμανική κατοχή ως μέλος του ΚΚΕ. Το 1945 επιβιβάστηκε (μαζί με τον Κορνήλιο Καστοριάδη, τον Κώστα Παπαϊωάννου κ.ά.) στο θρυλικό πλοίο «Ματαρόα» που έπλευσε προς τη Γαλλία. Έκτοτε έζησε κατά το πλείστο στο Παρίσι.

Από το 1950 και εξής εργάστηκε στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας (CNRS = Centre National de la Recherche Scientifique) του Παρισιού. Το 1959 υποστήριξε στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης δύο διδακτορικές διατριβές, με θέματα: α) «Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία» και β) «Ο Μαρξ ως στοχαστής της τεχνολογίας» (ένα βιβλίο που – με επίδραση του Χάιντεγγερ – ενέτασσε τον Μαρξ στην ιστορία της σύγχρονης Μεταφυσικής). Κατά τα έτη 1962-1973 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Μετά το 1956 επέστρεψε κατά διαστήματα στην Ελλάδα για να δώσει διαλέξεις και συνεντεύξεις.

ΙΙ. Δημοσιεύματα

Βιβλία σε γαλλική και ελληνική γλώσσα

1.    Marx, penseur de la technique, Paris, UGE/Les Éditions de Minuit, 1961 (επανέκδοση Encre Marine, 2015).

2.    Héraclite et la philosophie, Paris, Les Éditions de Minuit, 1962.

3.      Arguments d'une recherche, Paris, Les Éditions de Minuit, 1963.

4.      Vers la pensée planétaire, Paris, Les Éditions de Minuit, 1964.

5.      Le Jeu du monde, Paris, Les Éditions de Minuit, 1969.

6.    Pour une éthique problématique, Paris, Les Éditions de Minuit, 1972.

7.    Entretiens, Paris, Scholies/Fata Morgana, 1973.

8.    Horizons du monde, Paris, Les Éditions de Minuit, 1974.

9.    Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία. Μετάφρ. Δημήτρης Δημητριάδης. «Εξάντας», Αθήνα 1974.

10. Για μια προβληματική ηθική. Μετάφρ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου. «Ηριδανός», Αθήνα 1974¹ (2^η έκδοση, «Εστία», Αθήνα 1992).

11. Contribution à la logique, Paris, Les Éditions de Minuit, 1977.

12. Problèmes de l'enjeu, Paris, Les Éditions de Minuit, 1979.

13. Systématique ouverte, Paris, Les Éditions de Minuit, 1984.

14. Προς την πλανητική σκέψη. "Εστία", Αθήνα 1985.

15. Συζητήσεις. "Νεφέλη", Αθήνα 1986.

16. Από τη μυθολογία στην τεχνολογία. Μετάφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη. "Άγρα", Αθήνα 1986.

17. Ανοιχτή συστηματική. Μετάφρ. Ν. Φωκάς. «Εστία», Αθήνα 1989.

18. Métamorphoses, Paris, Les Éditions de Minuit, 1991.

19. L'Errance érotique, postface de Jacques Sojcher, Éditions La Lettre volée, 1992.

20. Από το εργαστήρι της σκέψης. «Εστία», Αθήνα 1992. 

21. Γιατί σκεφτόμαστε; Τι να πράξουμε; «Νεφέλη», Αθήνα 1993.

22. Στοιχεία κριτικής της νεοελληνικής ιδεολογίας. «Ελληνικά Γράμματα», Αθήνα 1995.

23. Lettres à un jeune penseur, Paris, Les Éditions de Minuit, 1996.

24. Γράμματα σ' ένα νέο στοχαστή. Μετάφρ. Μαρία Παπαδήμα. «Εξάντας – Νήματα», Αθήνα 1996.

25. Notices autobiographiques, Paris, Les Éditions de Minuit, 1997.

26. Μεταμορφώσεις. Μετάφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη. «Εστία», Αθήνα 1998.

27. "Αυτοβιογραφικές" σημειώσεις. Μετάφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη. «Νεφέλη», Αθήνα 1998.

28. Ο Μαρξ, στοχαστής της τεχνικής: από την αλλοτρίωση του ανθρώπου στην κατάκτηση του κόσμου. Μετάφρ. Τάκης Αθανασόπουλος. «Καστανιώτης», Αθήνα 2000 (Διδακτορική διατριβή, Σορβόννη 1959).

29. Ce questionnement, Paris, Les Éditions de Minuit, 2001.

30. Αυτή η διερώτηση. Μετάφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη. «Εστία», Αθήνα 2003.

31. Réponses énigmatiques, Paris, Les Éditions de Minuit, 2005.

32. Αινιγματικές απαντήσεις. Ρωγμές, διάνοιξη. Μετάφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη. «Εστία», Αθήνα 2005.

33. Ce qui advient. Fragments d'une approche, Paris, Les Belles-Lettres, coll. "Encre marine", 2009.

34.Το άνοιγμα στο επερχόμενο και Το αίνιγμα της τέχνης. (Επιτομή δύο διαλέξεων). «Νεφέλη», Αθήνα 2009.

35. Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας. Μετάφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη. «Νεφέλη», Αθήνα 2010.

36. Αυτό που επέρχεται. Αποσπάσματα μιας προσέγγισης. Μετάφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη, Πρόλογος Σερβάν Ζολλιβέ. «Εστία», Αθήνα 2011.

37. En quête de l'impensé, Paris, Les Belles-Lettres, coll. "Encre marine", 2012 (εκδόθηκε μετά τον θάνατο του συγγραφέα, βάσει ενός χειρογράφου, του οποίου η συγγραφή διακόπηκε εξαιτίας της αρρώστιας και του θανάτου του Αξελού).

38. Le Destin de la Grèce moderne, Paris, Les Belles-Lettres, coll. "Encre marine", 2013 (επανέκδοση ενός κειμένου που πρωτοεμφανίστηκε το 1954 στο περιοδικό Esprit).

(Ο Αξελός μετέφρασε από τα γερμανικά στα γαλλικά τα βιβλία: 1) Martin Heidegger: Τι είναι η φιλοσοφία; (1957), 2) Georg Lukàcs: Ιστορία και ταξική συνείδηση (1960), και 3) Martin Heidegger: Ερωτήματα, μαζί με τους Jean Beaufret, François Fédier κ.ά., σε 4 τόμους, 1968-1976).

Πηγές:

1)  Wikipédia: Kostas Axelos

2)  Ελληνική Φιλοσοφική Βιβλιογραφία

Άρθρα σε ελληνική γλώσσα

1.    «Το μέλλον της τεχνικής». Μετάφρ. Δημήτρης Δούκαρης. Τομές 66 (1980), 5.

2.    «Η πλανητική πολιτική». Μετάφρ. Λίλα Σκάμη. Εποπτεία 56 (1981), 285-297.

3.    «Δεκατρείς θέσεις για τη γαλλική επανάσταση. Η εγελιανή και μεταεγελιανή ερμηνεία, ήτοι διαλεκτική, δηλαδή ιστορικο-κοσμική της γαλλικής επανάστασης και η πλανητική της εξάπλωση». Μετάφρ. Ρούλα Φουντούκου. Τομές 92 (1984), 5-6.

4.    «Η διδασκαλία της φιλοσοφίας». Μετάφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη. Διαβάζω 172 (1987), 19-23.

5.    «Το ερώτημα του τέλους της τέχνης και η ποιητικότητα του κόσμου». Μετάφρ. Ανδρέας Μπελεζίνης. Σπείρα 1 (1990), 3-9.

6.    «Το πλανητικό παιχνίδι του κόσμου». [Συζήτηση με τον Διονύση Φλεμοτόμο]. Περίπλους 27 (1990), 129-133.

7.    «Δυο ερωτήματα». Μετάφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη. Εντευκτήριο 63 (2003), 8.

ΙΙΙ. Κείμενα για τον Κώστα Αξελό

1.  Palmier, Jean-Michel: «Κώστας Αξελός: ο φιλόσοφος που θέτει μονάχα ερωτήματα». Μετάφρ. Δημήτρης Δούκαρης. Τομές 66 (1980), 8-9.

2.  Delacampagne, Christian: «Κώστας Αξελός». Τομές 66 (1980), 10.

3.  Νικολαΐδης, Αριστοτέλης: «Ο Κώστας Αξελός και το ερωτηματικό του σύμπαν». Τομές 66 (1980), 11-15.

4.  Τζαβάρας, Γιάννης: «Αξελός Κώστας». Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια. Παγκόσμιο βιογραφικό λεξικό. Τόμος 1, «Εκδοτική Αθηνών», Αθήνα 1983, 338.

5.  Νικολαΐδης, Αριστοτέλης: Η ποιητική σκέψη και γλώσσα του Κώστα Αξελού. (Τέσσερα δοκίμια). «Εστία», Αθήνα 1984.

6.  Lefebvre, Henri - Fougeyrollas, Pierre: Το παιχνίδι του Κώστα Αξελού. "Εστία", Αθήνα 1984.

7.  Ανδρεάδης, Γ.: Για τον Κώστα Αξελό. «Πλέθρον», Αθήνα 1992.

8.  Μητρόπουλος, Δ. - Μπακουνάκης, Νίκος: Οι δρόμοι της σκέψης. Δώδεκα Έλληνες στοχαστές. [Αξελός - Αρβελέρ - Καστοριάδης - Κονδύλης - Λορεντζάτος - Μάνεσης - Μόραλης - Μουζέλης - Ξενάκης - Ράμφος - Τσουκαλάς]. «Κέδρος», Αθήνα 1996.

9.  Haviland, Eric: Κώστας Αξελός. Βίος στοχαστικός - Βιωμένη σκέψη. Μετάφρ. Σ. Μανέ. «Εστία», Αθήνα 1998.

10.   Λάλας, Θανάσης: «Κώστας Αξελός – ο φιλόσοφος». Το Βήμα 15/3/1998.

11.   Λεφέβρ, Ανρί (=Lefebvre, Henri): «Ο κόσμος κατά τον Κώστα Αξελό». Μετάφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη. Νέα Εστία 1737 (2001), 229-243.

12.   Αποστολόπουλος, Λάκης: Οι τέσσερις Έλληνες. Κ. Καστοριάδης - Κ. Παπαϊωάννου - Κ. Αξελός - Ι. Ξενάκης. «Κάκτος», Αθήνα 2002.

13.   Μπέγζος, Μάριος: Κώστας Αξελός. Το άνοιγμα της σκέψης. «Ελληνικά Γράμματα», Αθήνα 2002.

14.   Τερζάκης, Φώτης: Το πνεύμα στην εξορία. Παπαϊωάννου, Καστοριάδης, Αξελός. «Έρασμος», Αθήνα 2003.

15.   Χρύσης, Αλέξανδρος: «Κώστας Αξελός: Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής». Ουτοπία 54 (2003), 197-200.

16.   Δουατζής, Γιώργος: Το σπασμένο παιχνίδι: Η τελευταία συνέντευξη του Κώστα Αξελού. Επίμετρο Μάριος Μπέγζος. «Καπόν», Αθήνα 2011.

17.   Γουνελάς, Σωτήρης: Πρόταση λόγου και πολιτισμού. Σπουδή, κριτικές επισημάνσεις και αναγνώσεις στους: Σπύρο Κυριαζόπουλο, Κώστα Παπαϊωάννου, Κορνήλιο Καστοριάδη, Κώστα Αξελό, Ζήσιμο Λορεντζάτο, Χρήστο Γιανναρά, Στέλιο Ράμφο. «Αρμός», Αθήνα 2013.

IV. Κείμενα στο διαδίκτυο

1.    Βικιπαίδεια: «Κώστας Αξελός».

2.    Wikipédia: Kostas Axelos (γαλλικά).

3.    Κ. Αξελός: «Η έλλειψη του παιχνιδιού θα νέκρωνε τη σκέψη μου». Αντικλείδι 18/1/2012.

4.    «Κώστας Αξελός – Η φιλία υπό ερώτηση». Αντικλείδι, 7/10/2013.

5.    Αξελός, Κώστας: «Για μας δεν υπήρχε ιερό και όσιο». Συνέντευξη στον Κωστή Κορνέτη. Χρόνος 6 (2013).